Novi časopis vlaške zajednice, „Vuorba Vlahilor – Vlaška reč”, donosi priče o jeziku, kulturi, tradiciji i stvaralaštvu Vlaha, osvetljavajući bogatstvo njihovog nasleđa i podstičući očuvanje identiteta u savremenom društvu.
Časopis „Vuorba Vlahilor – Vlaška reč”, novo glasilo vlaške zajednice, dolazi kao odgovor na potrebu za sistematskom evaluacijom i afirmacijom vlaškog jezika u svakodnevnom životu, obrazovanju i kulturnom stvaralaštvu.
Objavljen u izdanju Udruženja za očuvanje običaja, kulture, jezika i identiteta Vlaha „Gergina” iz Negotina, uz podršku Nacionalnog saveta Vlaha, časopis otvara prostor za diskusiju o ulozi jezika kao temelja identiteta vlaške zajednice.
„Časopis “Vuorba Vlahilor – Vlaška reč” nastao je iz želje da vlaški jezik dobije svoje zasluženo mesto, kako u obrazovanju, tako i u svakodnevnom životu. Kroz ovu publikaciju želimo da pokažemo da naš jezik nije samo deo prošlosti, već da ima i svoju budućnost. Prikazaćemo primere njegove primene, predstaviti stvaralaštvo na vlaškom i podstaći mlade da ga koriste i uče. Ovo je naš način da doprinesemo očuvanju jezika, ali i da pošaljemo poruku da je vlaški jezik vrednost koju treba negovati i razvijati“, kaže dr Siniša Čelojević, predsednik „Gergine” i glavni i odgovorni urednik časopisa.
Prvi broj donosi priloge koji pokazuju da vlaški jezik nije samo simbol tradicije, već i živa veza između prošlosti i budućnosti. Njegova upotreba u obrazovanju, koja se sve više širi, predstavlja ključni korak ka njegovom očuvanju. Udžbenici, gramatike, rečnici i sada periodični časopis „Vlaška reč” potvrđuju da standardizacija jezika daje rezultate, ali i da je potrebno dalje raditi na njegovoj primeni u školama i kulturnim ustanovama.
“Ovo je, svakako, jedan poseban, trenutak u našoj istoriji, jer publikujemo časopis posle skoro osam decenija, što je zaista veoma važno za čitav naš narod. U ovim vremenima kada svi govore o nekoj globalizaciji, brzim informacijama, o posebnim medijima, društvenim mrežama i kada narodi, pa i oni veliki, gube svoje identitete, mi nekako uspevamo, zahvaljujući entuzijazmu svih nas, jer to što radimo nema cenu, da zadržimo, sačuvamo svoj identitet, osećaj da smo mi Vlasi, jedan posebnan narod na Balkanu”, rekao je na promociji prvog broja “Vlaške reči”, Novica Janošević, predsednik Nacionalnog saveta vlaške nacionalne manjine.
Ova publikacija je, istovremeno, mesto gde se prepliću istorija, stvaralaštvo i konkretne aktivnosti usmerene ka očuvanju jezika. Kroz tekstove i fotografije, časopis dokumentuje napore pojedinaca i institucija da vlaški jezik bude prisutan ne samo u formalnim okvirima, već i u svakodnevnom govoru i savremenom kulturnom izrazu.
“Za razliku od nekadašnje “Naše reči”, novine koja je 1945. i 1946. godine izlazila u skromnom tiražu od samo dvadesetak primeraka, časopis “Vuorba Vlahilor”- “Vlaška reč”, predstavlja kuriozitet o kome će se tek pisati. Razloga je mnogo, a evo i objašnjenja za neke od njih. Njegov izdavač je Udruženje “Gergina”, formirano 15. decembra 2009. godine u cilju očuvanja običaja, kulture, tradicije, jezika i identiteta Vlaha u Srbiji, ali i na čitavom prostoru Balkana. I doista, Udruženje već deceniju i po doprinosi razvoju vrednosti radi kojih je i osnovano. Posebnu, ako ne i presudnu ulogu je imalo u kreiranju vlaškog pisma i ono je sada sastavni deo vlaškog entiteta. Posle njegovog usvajanja, januara 2012. godine, prateći svoje ciljeve, Udruženje je organizovalo više seminara za prosvetne radnike i oni su godinama predavači izbornog predmeta “Vlaški jezik sa elementima nacionalne kulture”. Dakle, Vlaško pismo nije ostalo slovo na papiru”, kaže novinar Jovanka Stefanović Stanojević, član redakcije.
U vremenima kada manjinski jezici često ostaju na marginama, „Vuorba Vlahilor – Vlaška reč”, ističu članovi vlaške zajednice, predstavlja važan podsticaj da se vlaški jezik neguje, razvija i živi kao deo kulturnog mozaika Srbije.
“Pojavljivanje glasila “Vuorba Vlahilor” je još jedna pobeda u nizu uspešnih poduhvata svih iskrenih boraca za očuvanje identiteta Vlaha koji žive u Republici Srbiji. Istorijski je iskorak u nastojanjima da se sačuvaju tradicija, običaji i bogatstvo kulture jednog od najstarijih naroda Balkana. U eri modernih tehnologija komuniciranja, pisana reč je nezamenljiva, posebno značajna u očuvanju našeg maternjeg, vlaškog jezika. Glasilo će beležiti i trajno sačuvati sve aktivnosti i sadržaje, kao i manifestacije koje, pod pokroviteljstvom Nacionalnog saveta Vlaha, organizuju brojne institucije, udruženja i pojednci sa prostora istočne Srbije. I stranice glasila svedočiće o skladnom suživotu pripadnika naše manjine i većinskog naroda zajedničke nam i jedine države Srbije”, navodi u uvodniku časopisa, Radiša Dragojević, predsednik Izvršnog odbora Nacionalnog saveta Vlaha.
Koncept časopisa „Vuorba Vlahilor – Vlaška reč” osmišljen je tako da obuhvati širok spektar tema koje su ključne za očuvanje i promociju vlaške kulture i identiteta. Redovne rubrike posvećene su vlaškom jeziku, tradiciji i kulturnom nasleđu, sa posebnim osvrtom na običaje, vlašku kuhinju i aktivnosti usmerene ka očuvanju identiteta zajednice.
“Časopis ne samo da će i ubuduće beležiti aktuelna dešavanja, već će biti i prostor za osvetljavanje istorije Vlaha i svih bitnih društvenih segmenata. Rubrike o stvaralaštvu uključuju književne, umetničke i muzičke priloge, čime se doprinosi afirmaciji savremenog vlaškog izraza. Kroz stručne tekstove i autentične priče, nameravamo da dokumentujemo bogatstvo ovog kulturnog mozaika. Cilj je da svaka tema približi vlašku zajednicu široj javnosti i podstakne interesovanje za njen jezik i tradiciju”, ističe dr Siniša Čelojević, glavni i odgovorni urednik časopisa.
„Vuorba Vlahilor – Vlaška reč”, namera je uređivačkog kolegijuma bitno je mesto susreta prošlosti, sadašnjosti i budućnosti Vlaha, jer ima nameru da bude spona generacija, inspirišući ih da neguju i razvijaju svoj identitet u savremenom društvu.
Zato su promociju prvog broja ovog glasila, između ostalih, uveličali i oni koji svojim stvaralaštvom doprinose da se reč Vlaha čuje nadaleko, Etno grupa “Gergina”, ali i Ljubinka Dimitrijević iz Mosne i Daniela Pejčić iz Kobišnice, istaknute članice vlaške zajednice koje pišu na ovom jeziku.
„Vuorba Vlahilor – Vlaška reč“ un glas dje tradicîje ši dje njamu
Ješitu lu časopisu „Vuorba Vlahilor“ je šimăj o putjerje în lukrarja dje păstratu ljimba, kultura ši njamu Vlahilor în Sîrbija. Asocijacija „Gergina“ djin Njigotjin ku ažutarja lu Savjetu Vlahilor a skuos časopisu, ku karje trăbuje ljimba Vlahilor sa să vuorbjaskă maj mult ši sa s-audă dje kultura nuastă.
Dr Sină alu Čeloju, rîndujituoru la časopis, spunje kă ku časopisu trăbuje să-j îndămnăm pj-aj tjinjerj să vuorbjaskă ši să învjăcă ljimba Vlahilor, ši să tăjnuje kă ku ljimba păstrăm bogăcîja nuastă. În broju al dj-întîj jestă skrisuorj dje ljimba, dje ljimba škuoljilji nuaštje, sînt multje kîntjeće ši povještj, ši ku skrisuorilji vrjem sa păstrăm njamu nostu.
În anji 1945. ši 1946, a ješit novinj“Vorba nostra“(kum s-a skris atunća), da ku časopisu „Vuorba Vlahilor“ adućem ćeva nuou dje vrjemja ljimbi će vinje ši tradicîje. S-a vuorbit kă maj marje lukrarje dje azbuka nuastă, seminarurj dje daskalj ši kum să tunje ljimba Vlahilor în škuolj, a avut Asocijacija „Gergina“ djin Njigotjin.
Novica Janošević, ši Radiša Dragojević, djin Savjetu Vlahilor, spun kă je bun ć-a ješit časopisu, în vrjemja kînd dje ljimba la etnicîtjeturj nu să povestještje mult. Ku časopisu spun jar ji, ka ku jel să păstrjază njamu Vlahilor în Srbija ši maj djepartje. Promocîja la časopis a înfruomošat tuoc karje l-a lukrat, Etno grupa“Gergina“, da Ljubinka alu Mile djin Mosna ši Danijela alu Bărbulji djin Kobišnjica a spus kîntjećilji lor.
„Vuorba Vlahilor – Vlaška reč“ nu je numa un glas dje tradicîje numa ljegătură dje brînje, karje ji îndamnă să păstrjeză njamu lor în vrjemja dj-akuma. Ku časopisu să păstrjază pjetrenjiku dje kultură în Sîrbija, ši bogăcîja a ljimbi ši njamu Vlahilor.
