Već jednu deceniju učitelji vlaškog govora sa decom uče jezik, ali od zaborava čuvaju običaje koji su kod Vlaha obojeni romantičnim pesmama, ljubavnom patnjom i obeležavanjem praznika. Sem učionice, manifestacije su najbolje mesto čuvanja tradicije Vlaha.
Ambijentalna nastava ili učenje van učionice najbolje je mesto gde učenici stiču nova znanja, primenjuju ga i šire. Učenje vlaškog jezika u sredini u kojoj dete raste pruža najbolje mogućnosti da dete pamti reči, razgovara sa svojim komšijama, prijateljima, uči običaje svoga mesta u kome živi, poštuje i neguje.
U Osnovnoj školi “Stevan Mokranjac” u Kobišnici učiteljica Daniela Pejčić, magistar pedagoških nauka, već jednu deceniju svoje đake uči da govore vlaški jezik, čuvaju običaje sela i neguju tradiciju koja je duboko ukorenjena.
“Lepo je i lako predavati vlaški jezik uz posao učiteljice koji radim, ako se radi sa ljubavlju. Ja sam rođena ovde u Kobišnici i ceo svoj život ovde živim i pratim i tradiciju i kulturu i običaje. Želim i da moji učenici, kao i učenici mojih kolega nauče vlaški jezik, da ga znaju i podsećaju se svih običaja. Lako može da se vlaški jezik uklopi u nastavu, da li je to srpski jezik ili predmeti svet oko nas, priroda i društvo. Uvek može da se nešto kaže o tradiciji ovog mesta i ovog sela. To radimo na časovima građanskog vaspitanja, vlaškog govora, odeljenskim zajednicama. Tu je ambijentalna nastava gde se deca najlepše osećaju i tu se nalaze, na “Susretima sela” u Kobišnici i Bukovču. Deca su prezadovoljna. Posebno mi je drago što roditelji mojih učenika to prihvataju sa oduševljenjem, što su zadovoljni, što žele da sačuvaju tradiciju i trude se da nam olakšaju kada prikazujemo sve ove običaje, pomognu stihovima, nošnjom. Kada su u našem selu takve manifestacije oni pozajmljuju jedni od drugih kako bi zaista dočarali običaj i ambijent”, kaže Daniela Pejčić koja u svom prosvetarskom radu ima bogato iskustvo učiteljice koja decu uči vlaški jezik.
Iako deca žive u Kobišnici ili Bukovču, selima koja slove za vlaška, većina dece se sa vlaškim jezikom jezikom susreće tek u njenoj učionici.
“Deca ne znaju vlaški govor, iskreno. Kada dođu u prvi razred ne znaju ni najosnovnije predstavljanje. To je zato što u svojim porodicama ne govore vlaški jezik. Uglavnom su to mešoviti brakovi, ili su to doseljeni ljudi. Vlaški jezik se izgubio. Da nije ovih časova izgubili bi se jezik i ovoliko koliko ga sada govore. Deca znaju vlaški jezik kada završe osnovnu školu ali ne u dovoljnoj meri. Oni koji govore kod kuće znaju. Imam prvaka u čijoj se kući govori vlaški jezik i on ga odlično govori. Imam i petaka koji mi se za vreme odmora obraća sa “daskaljice”. Oni to vole. Učenici koji nisu moji do četvrtog razreda, imaju identifikaciju da sam ja učiteljica vlaškog jezika.”
Uz osmišljen program, deca imaju priliku da se kreativno izraze i upoznaju pesme, stihove, muziku, običaje, način života, pripremanje hrane i obeležavanje praznika. Na taj način uspešno savladavaju vlaški jezik i koriste ga u svakodnevnoj komunikaciji.
“Pokazalo se da je učenje pesmica najbolji način da se usvoji vlaški jezik jer po sluhu uče reči, a onda se vraćamo na svaku reč. Ako dete nauči pesmicu od 20 reči onda već ima vokabular ali radimo i objašnjavamo svaku reč. Učimo pesmice kroz običaje. Iskustvo je pokazalo da je manifestacije kao što su “Miholjski susreti sela” ili “Susreti sela”, kao i svaki događaj u selu koji se organizuje, veoma doprinose učenju vlaškog jezika. Tada radimo običaje i deca su na sceni. Kada je na višem nivou kao što su “Miholjski susreti” i za nas prosvetne radnike i za đake je podsticaj da deca više cene svoje selo, svoje običaje i tada selo zaživi.”
Jezik je živa tvorevina koja se menja, ali se i uči u svakodnevnoj komunikaciji. U učenju svakog jezika postoji barijera da li ćemo pravilno izgovoriti svaku reč, da li će nas sagovornik razumeti. Te granice je lako ukloniti ako jezik učimo u sredini u svakodnevnoj komunikaciji sa ljudima. Vlaški jezik može da se sačuva samo ako motivišemo decu da ga koriste ali i njihovu porodicu da sa njima govore u svakodnevnim životnim situacijama.
“Trudiću se da što više reči nauče u školi, ovde sa nama. Ja ću im pomoći, ali sam rekla i roditeljima da moraju i oni. Znate, na početku je bilo malo problema, jer deca nisu želela da govore vlaški jezik, ali su mi roditelji mnogo pomogli. Deca su učila da se predstave bakama i dekama. Imam divan osećaj kada sretnem na ulici starije ljude i koji mi kažu: „Učiteljice, danas je moj unuk došao i rekao da nikada neće progovoriti vlaški”, a onda su nakon izvesnog vremena svi sa bakama i dekama progovorili vlaški jezik”, kaže mr Daniela Pejčić.
Ljimba Vlahilor să învacă ši să păstrjază afar dje škuală
Jestă zăće anj djekînd dăskăljica Daniela Pejčić, djin škuala „Stevan Mokranjac“ djin satu Kobišnjica lukră să păstrjeză ljimba ši njamu Vlahilor. Ja nu învacă kopiji numa să vuorbjaskă ljimba, š-îj învacă dje obićajurj la multje sîrbătuorj, dje kîntjeće, dje tradicîja la kraju lor. Ljimba nu să învaca numa în škuală, ši s-a văzut kă aja jestă un lukru bun.
Danijela alu Bărbulji spunje kă arje ši kopij karje învaca pje ljimba Vlahilor, da vin djin fămiljij undje nu să tăjnuje ljimba nuastă, š-aja faće greutatje la înćepjerja învăculuj. Dăskăljica îj învacă multje kîntjeće ši-j aduće să au partje la manifestacija „Întilnjirja satjilor“, ši ku aja kapătă voje să aflje ljimba ši s-o štjije će maj bun. Putjem sa spunjem ka ku aša ćeva, kopiji sînt dje mić învăcac să păstrjeză bogăcîja nuastă.
Marje partje să învjecă kopiji ljimba, arje ši părinci lor, da š-aj bătrînj karje ku ji în kasă vuorbještje ljimba Vlahilor.
Kopiji kînd învacă ljimba Vlahilor, ku aja faće o ljegătură dje vremja ć-a trjekut ku vrjemja dj-akuma, š-aša păstrjază kultura ši njamu lor undje trăjesk, spunje dăskăljica lor.
