Vlaška nacionalna manjina je manjina koja je statusno-pravno priznata poslednja u Republici Srbiji, tek 2003. godine.
Geografski region na kome živi vlaško stanovništvo u 154 etničkih vlaških naselja, obuhvata 18 opština na teritoriji istočne Srbije, u Borskom, Zaječarskom i Braničevskom okrugu, na prostoru od Morave do Timoka i Dunava, odnosno do granice sa Bugarskom i Rumunijom.
U ekonomskom pogledu radi se o jednom od nerazvijenijih regiona u Srbiji, sa velikom stopom nezaposlenosti i velikim brojem stanovnika na privremenom radu u inostranstvu u kojem stasava četvrta generacija.
Status nacionalne manjine Vlasima je priznat 2003. godine, ali se ipak, ne izjašnjavaju svi Vlasi kao Vlasi. Jedni smatraju da govore vlaškim, drugi rumunskim jezikom, jedni navode da im je matična zemlja Rumunija, drugi Srbija, a mnogi se izjašnjavaju i kao Srbi.
Veći deo teritorije koju naseljavaju Vlasi, integralni je deo Srbije od zvaničnog sticanja autonomije 1830. u okviru Otomanske imperije, odnosno, u slučaju ovog dela istočne Srbije, od 1833. kada je Trećim hatišerifom osmanskog sultana Mahmuda Drugog, Srbiji zvanično potvrđeno prisajedinjenje šest otrgnutih nahija: Krajina, Crna Reka, Paraćin, Kruševac, Stari Vlah, Jadar i Rađevina.
Kneževina Srbija bila je podeljena na pet serdarstava: Raško, sa sedištem u Čačku, Rasinsko sa sedištem u Jagodini, Podunavsko sa sedištem u Beogradu, Mačvansko sa sedištem u Šapcu i Timočko sa sedištem u Negotinu. Timočka Krajina je postala tranzitno područje za kretanje stanovništva iz Bugarske i Vlaške prema varošima po Srbiji. U to vreme, na područjima priključenih krajeva živelo je 114.425 ljudi uključujući i stanovništvo paraćinsko i ražanjsko.
Na popisima od 1859. godine Vlasi su redovno navođeni kao etnička grupa, sve do 1884, kada su prvi put navedeni kao Rumuni. Na popisu 1921. navodili su se samo maternji jezik i veroispovest, a među ponuđenim su bili Rumuni i Cincari kao jedna od 15 kategorija.
Na popisu iz 1948. Vlasi i Rumuni su navedeni u dve različite kategorije od kojih se kao Rumuni izjašnjavali stanovnici u Banatu, a kao Vlasi stanovnici u istočnoj Srbiji. Te 1948. čak 93.444 stanovnika izjasnilo se da pripada vlaškoj etničkoj grupi.
U kasnijim popisima, poput onog iz 1954. broj Vlaha sveden je na trećinu 28.047, 1961. opao je na 1.369, a od 1971. se povećava. Te godine popisano je 14.730 pripadnika ove zajednice, a 1981. se kao Vlasi izjasnilo 25.597 osoba.
“U popisima se njihova brojnost može pratiti tek tokom druge polovine 20. veka. Interesantno je da su i ranije, u popisu iz 1961. godine, i u popisu iz 2002. godine, kao svoju samobitnost smatrali pre maternji jezik nego etničku opredeljenost. U popisu iz 1961. godine kao „Vlah“ se deklarisalo samo par hiljada ljudi, dok je vlaški kao maternji jezik, definisalo preko 100.000 osoba. U popisu 2002. broj deklarisanih Vlaha je u odnosu na pomenuti popis iz 1961. godine porastao na 39.953 lica, dok je broj lica kojima je vlaški maternji jezik opao na 54.726, ali je još uvek veći od broja etnički deklarisanih Vlaha”, navodi se u Izveštaju Mreže odbora ljudskih prava (CHRIS), koji je 2007. podnet na osnovu člana 25, paragrafa Okvirne konvencije za zaštitu nacionalnih manjina.
Statistički podaci pokazuju da u etničkim vlaškim naseljima na ovom prostoru živi nešto više od 250.000 etničkih Vlaha.
„Na Popisu stanovništva 2011. godine beleži se 35.330 izjašnjenih Vlaha, kao i 42.340 građana koji su kao svoj maternji jezik izrazili – vlaški. Prema popisu iz 2002. godine, kada je bilo iskazano 40.054 pripadnika vlaške nacionalnosti i 54.726 onih koji govore vlaški, evidentira se osetan pad izjašnjenih pripadnika vlaške nacionalnosti“, ističe Milan Jelenković, direktor Republičkog zavoda za statistiku, filijala Zaječar.
U svetu danas živi 22 puta više manjinskih grupa nego što je broj međunarodno priznatih država. Činjenica je da ne može svaka etnička zajednica da ima svoju državu, a mnogi entiteti već vekovima žive u suživotu jedni sa drugima.
U regionu Borskog, Zaječarskog i delom Braničevskog okruga živi stanovništvo različitih vera i nacija, što predstavlja kulturnu, demografsku i istorijsku prednost ovoga kraja i primer je kako ljudi različitih entiteta neguju multikulturalizam i toleranciju.
Evidentno je i da je istočna Srbija višenacionalna jer na tom prostoru živi više nacionalnosti: srpska, vlaška, romska i rumunska. Zato je i neophodna zajednička saradnja svih činilaca kako na lokalnom, tako i na državnom nivou, ali i predstavnika manjina i većinskog naroda na približavanju i afirmisanju kulturnih, tradicionalnih veza koje vekovima postoje ne samo između vlaške, nego i svih zajednica sa ovih prostora.
U istočnoj Srbiji Vlasi vekovima žive u interakciji sa Srbima, Rumunima, Romima i ostalim narodima koji su stanovnici na ovom prostoru. Mnogi Vlasi koji su na privremenom radu u inostranstvu ostvaruju kontakte sa narodima zemalja kao što je Švajcarska, Austrija, Italija …
Upravo je to i važno za razvijanje multikulturalnosti, poštovanje prava pripadnika svih nacionalnosti, poštovanje drugih kulturnih vrednosti, a za vlašku zajednicu najvažnija je i potreba za afirmacijom njihove vlastite kulture i sopstvenih vrednosti na svim poljima manifestovanja ljudske kreativnosti.
