Episkop timočki Ilarion otvorio je u Domu Kola srpskih sestara, na dan Pokrova Presvete Bogorodice i slavu ovog društva, izložbu “Dositej Novaković – episkop timočki (1834-1854)”, čiji su autori arhivista Miloš Matijević i dr Radovan Pilipović, direktor Arhiva Srpske pravoslavne crkve.
Uz blagoslov Sinoda SPC i vladike timočkog Ilariona, ovu izložbu priredili su Srpska pravoslavna crkvena opština u Negotinu, Arhiv Srpske pravoslavne crkve i Istorijski arhiv u Negotinu.
“Pred nama su dokumenti od prvorazrednog istorijskog značaja koji oslikavaju samo deo pastirske, kanonske i sveukupne pastirske delatnosti prvog episkopa timočkog a ujedno i prvog negotinskog episkopa gospodina Dositeja Novakovića. Nikada nije bilo lako biti episkop u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, a biti pravoslavni episkop u Eparhiji timočkoj kroz svu njenu istoriju gotovo da je uvek podrazumevalo i zahtevalo poseban molitveni trud, posebnu snagu vere, posebnu istrajnost pred iskušenjima koja ni do dan danas nisu bila mala”, rekao je u ime negotinske Srpske pravoslavne crkvene opštine, protonamesnik Marko Pajčin.
Protonamesnik Marko Pajčin je podsetio i da je sedište prve Eparhije timočke 1842. godine konačno iz Zaječara preseljeno u Negotin a stara negotinska crkva tada postala saborni hram iz kojeg je vladika Dositej upravljao Eparhijom do 1854. godine. U kripti stare crkve Presvete Bogorodice i počiva vladika Dositej.
“Episkop Dositej Novaković je mnogo radio na unapređenju Crkve prilikom stvaranja novog crkvenog zakona “Načertanije o duhovnim vlastima u Kneževini Srbiji”. On je imao veliki udeo i pomagao je mitropolitu Petru Jovanoviću da se taj zakon što pre donese. Radio je neumorno na podizanju novih crkava. Na dan rođenja knjaza Aleksandra Karađorđevića 1846. godine sa viđenijim građanima u Negotinu osniva Čitalište. Episkop Dositej radio je i na stvaranju nedeljnih prazničnih škola za šegrte i kalfe koji nisu imali prilike naučiti, čitati, pisati i računati”, istakao je u svom obraćanju Nenad Vojinović, direktor Istorijskog arhiva.
Prvi episkop timočki Dositej Novaković, kako se čulo na otvaranju izložbe, imao je poseban besednički dar, a aktivno je podsticao i narodno prosvećenje.
Javnosti je prezentovano više od 80 ekskluzivnih istorijskih dokumenata, fotografija i razglednica iz vremena u kojem je prvi episkop timočki Dositej Novaković vodio ovu eparhiju, a izložba će ostati poklon Arhiva Srpske pravoslavne crkve Negotinu.
“Prvi moj susret kao arhiviste sa dokumentima iz Fonda Konzistorija Mitropolije beogradske koji se tiču prve polovine 19. veka isticala je ličnost episkopa timočkog Dositeja Novakovića. Negde, taj osećaj za dokument kao dokaz, kao popis, kao statistiku, dakle on je uvek želeo da se, kao najmlađi vladika tadašnje obnovljene srpske države Kneževine Srbije, pokaže i pred knezom Milošem i pred mitropolitom Petrom kao arhijerej koji zaista brine o svojoj pastvi. Taj misijski rad se uvek pretočio u pisano slovo. Kada pogledamo recimo njegov potpis, on je sam po sebi toliko karakterističan i upravo smo potpis episkopa Dositeja Novakovića uspeli da na neki način simbolički iskažemo, s obzirom da se njegov portret iz tog vremena nije sačuvao”, rekao je dr Radovan Pilipović, direktor Arhiva Srpske pravoslavne crkve, koji koautorski sa Milošem Matijević potpisuje izložbu.
Izložbom o episkopu Dositeju Novakoviću nastavljena je saradnja Arhiva Srpske pravoslavne crkve, Crkvene opštine Negotin i Istorijskog arhiva iz Negotina, koji su zajednički početkom 2017. godine organizovali i izložbu “Beogradska Mitropolija i srpski duhovni prostor 1804 – 1918”, čiji je autor bio dr Radovan Pilipović.
Episkop timočki Ilarion koji je u Negotinu zvanično otvorio izložbu o Dositeju, najpre je Kolu srpskih sestara u čijem se Domu i nalazi postavka, čestitao slavu i iskazao radost što je ovo zdanje ponovo u funkciji i za predstavljenje ovakvih istorijskih i duhovnih sadržaja, a potom se zahvalio organizatorima izložbe.
“S obzirom da se nalazimo na pograničnoj teritoriji ta činjenica nam nije ni dozvoljavala da budemo na periferiji nego uvek na braniku i prvi na udaru i prvi na poteškoćama. I sami znate, svi smo praktično iz ovog životnog prostora, da je iz ovih krajeva, najpre, krenula migracija stanovništva još šezdesetih – sedamdesetih godina i da se upravo kao pogranična Eparhija susrećemo sa mnogobrojnim problemima daleko više nego druge eparhije. Svakako te činjenice negde u nekom istorijskom trenutku koji je možda danas i ovo vreme kada su se, po volji Božjoj, mnoga interesovanja ljudi poklopila zajedno sa voljom Božjom i nekom našom ljudskom zrelošću, kao plod su doneli ovu izložbu i saradnju ljudi koji nisu samo sa ovog prostora i nisu samo iz svešteničkog zvanja, a ovakvi plodovi su mogući samo ako ljudi na svim nivoima sarađuju”, rekao je između ostalog vladika timočki Ilarion.
U programu otvaranja izložbe učestvovao je Hor Hrama Crkve Svete Trojice pod upravom Svetlane Kravčenko.
Aleksandra Petrović, dugogodišnja predsednica Kola srpskih sestara u Negotinu darovala je episkopu timočkom Ilarionu, predmet koji je pripadao Dositeju Novakoviću a koji je, kako je rekla, nađen na deponiji prema Radujevačkom putu.
Njen suprug dr Tomislav Petrović slučajno ga je pronašao na sastanku kolekcionara i otkupio. Na poslužavniku je upisano ime vladike Dositeja i 1839. godina.
