Porast govorno – jezičkih poremećaja kod dece, po istraživanjima, utvrđen je kod 80 posto mališana u Srbiji. U opštini Negotin samo na uzrastu od šest do sedam godina ima više od 50 odsto dece sa odstupanjima u izgovoru jednog, dva ili više glasova.
Prvi dečiji koraci i izgovorene reči svim roditeljima donose mnogo radosti, iščekivanja, ali i zebnje da li će biti u skladu sa pravilnim psiho – motornim razvojem.
Govorom dete šalje poruku svojim roditeljima, a svako odstupanje od govornih standarda, ustaljenih za određeni uzrast, u pogledu načina i sadržaja govora, smatra se govornim poremećajem.
„Uzroci su mnogobrojni i mogu biti organski i funkcionalni, od kojih su najčešće prisutne loše navike, kao što su sisanje prsta, dugo korišćenje cucle i flašice sa cuclom, nestimulativna sredina za govor, uticaj loših govornih uzora ili podražavanje pogrešnog govornog modela“, kaže Msc Nensi Mitrović – Stevanović dipl. defektolog-surdolog, master logoped.
Porast govorno – jezičkih poremećaja kod dece poslednjih godina je u stalnom porastu. Rezultati istraživanja pokazuju da više od 80 odsto dece u Srbiji ima neki vid govorno – jezičkih problema, a slična situacija je i u našoj opštini.
“Što se tiče teritorije opštine Negotin, utvrđeno je da samo na uzrastu od 6,5 do 7,5 godina ima više od 50 odsto dece sa odstupanjima u izgovoru jednog, dva ili više glasova. Ovo nije zanemarljiv podatak, s obzirom da je to uzrast dece, koji kreće u prvi razred osnovne škole, samim tim nedovoljno spremni za proces pisanja, čitanja i razumevanja pročitanog teksta, a posledice govornih poremećaja nisu zanemarljive. Deca mogu imati loše verbalno pamćenje, govor im može biti nerazumljiv, rečenica agramatična, dete može biti nedovoljno sposobno da izrazi ideje, na neodgovarajući način upotrebljava reči i njihovo značenje, takođe je moguća povišena motorna aktivnost, kao i loša ili nerazvijena grafomotorika. Sve navedeno može uticati kako na učenje, tako i na razvoj mišljenja kod dece”, ističe Nensi Mitrović- Stevanović.
Tehnološki napredak, sve češća upotreba savremenih audio – vizuelnih sredstava u svakodnevnom životu utiču na osiromašen rečnik kod dece kao i socijalnu otuđenost.
Najveće posledice, preterano korišćenje telefona i tableta, može ostaviti upravo na razvoj govora.
“Do druge godine života detetov mozak se udvostručuje i nastavlja svoj brzi rast do 21. godine. Rani razvoj mozga definisan je spoljnim nadražajima. Prevelika izloženost tehnologiji povezana je sa deficitom pažnje, kasnijim progovaranjem, kašnjenjem kognitivnog razvoja, težim učenjem ili povećanom impulsivnošću. Intenzivni audio – vizuelni stimulusi, sa brzim smenjivanjem slika i često odsustvom maternjeg jezika mogu imati negativne efekte na govorno – jezički razvoj deteta. Deca i pored intenzivnih logopedskih tretmana imaju lošija postignuća i sporije napreduju zbog toga što veći deo dana provode uz tablet, televiziju, računar ili mobilni telefon. Prema preporukama Američke akademije pedijatara i Kanadskog društva pedijatara, deca do druge godine života ne bi trebala biti izložena tehnologijama, deci od tri do pet godina ograničiti korišćenje tehnologije na sat vremena dnevno, a od šest do 18 godina na dva sata dnevno.”
Praćenje razvoja govora kod dece obuhvata period od najranijeg detinjstva do polaska u školu i preporuka je, ispraviti sve poremećaje, koji mogu usporiti pravilan razvoj kod mališana.
Kada roditelji ili pedijatar uoče poremećaj u govorno-jezičkom razvoju neophodno je da potraže stručnu pomoć. U našem gradu sa decom, u skladu sa Stručno – metodološkim uputstvima, u Zdravstvenom centru radi logoped.
“U četvrtoj godini života deteta kao i pred polazak u prvi razred osnovne škole, tačnije na uzrastu od šest/sedam godina, obavezan je sistematski pregled logopeda. Na uzrastu od druge, treće i pete godine života deteta, u slučajevima potrebe i prema mišljenju izabranog pedijatra, dete se upućuje logopedu – surdologu, koji nakon pregleda i dijagnostikovanja govorno – jezičkog poremećaja ili slušnog oštećenja, uključuje dete u logopedski ili surdološki tretman, a takođe, po potrebi se može uputiti i u drugu zdravstvenu ustanovu u cilju dalje, proširene dijagnostike. Ukoliko se dete uključi u terapiju, tretman se sprovodi individualno, uglavnom dva puta nedeljno, a u slučajevima dijagnostikovanja ,npr. poremećaja fluentnosti govora, odnosno mucanja, kao i kod udruženih smetnji, tretman se organizuje i češće.”
Poslednjih godinu dana, u okviru dva projekta ,,Hajde da budemo jači,, čiji je nosilac lokalna samouprava opštine Negotin uz finansijsku podršku Swiss PRO i ,,Dobro zdravlje i pravilan govor podižu samopouzdanje naše dece”, čiji je nosilac Dom zdravlja negotinskog zdravstvenog centra u okviru Drugog projekta razvoja zdravstva Srbije, uz finansijsku podršku Ministarstva zdravlja i Svetske banke, pored mnogobrojnih projektnih aktivnosti, za Logopedski kabinet na Odeljenju zdravstvene zaštite dece u Domu zdravlja, obezbeđena je i logopedska oprema za savremeni pristup u radu, odnosno tretmanu dece sa govorno – jezičkim poremećajima i slušnim oštećenjima.
“Logopedski kabinet, pored mernih instrumenata, odnosno baterije testova, sada raspolaže specifičnim logopedskim praktikumima, stimulativnim sredstvima i materijalima, koji se koriste kao pomoćni intrumenti u logopediji u toku samog tretmana dece sa govorno – jezičkim poremećajima i slušnim oštećenjima. Kabinet je opremljen i logopedskim sondama, koje spadaju u grupu mehaničkih instumenata u logopediji i koriste se za korekciju izgovora glasova. Značaj primene sondi ogleda se u tome što se za kraće vreme formira pravilna pozicija glasa, dok je aplikacija sondi potpuno bezbolna za dete. Takođe, rad logopeda – surdologa osavremenjen je i Slušnim integracionim treningom, koji podrazumeva terapiju slušanja. U Slušnom integracionom treningu koristi se muzika, koja je posebno odabrana, akustički dodatno obrađena i modifikovana, te se može isključivo koristiti u terapijske svrhe. Pozitivni efekti terapije utvrđeni su kod dece sa intelektualnom ometenošću, ADHD- om, Sy L. Down, teškoćama u učenju, pervazivnim razvojnim poremećajima, kao i kod dece sa neurorazvojnim teškoćama. Značajno je pomenuti da se može vršiti procena napretka terapije za svako dete posebno, kroz za to predviđene evaluacijske upitnike. I za kraj, ali ne manje bitno, logopedski kabinet je osavremenjen i elektroakustičkim aparatom, odnosno Digitalnim logopedskim setom, kao najmodernijim logopedskim aparatom, koji u svojoj osnovi koristi digitalno signalno procesiranje. Ono podrazumeva digitalnu obradu zvuka, što postaje standard u rehabilitaciji slušnih i govorno – jezičkih poremećaja. To je jedna vrlo složena i sofisticirana tehnologija, što potvrđuje i podatak da aparat ima 55 memorisanih programa za rad. Inače, aparat koji mi sada imamo je Klinički model proizveden 2019. godine, sa fonometrom i USB priključkom. U praksi, aparat se primenjuje u tretmanu poremećaja artikulacije glasova, specifičnih poremećaja jezika, slušnih oštećenja, fonoloških poremećaja, poremećaja slušnog procesiranja, kao i poremećaja fluentnosti govora, a može se primenjivati i u tretmanu disleksije. “
Roditelji često postavljaju pitanje, kaže Nensi Mitrović – Stevanović, koliko će trajati tretman i kada se treba za pomoć obratiti stručnjaku. Svaki poremećaj je individualan za svako dete, ali pomoć treba potražiti svakako od stručnjaka.
“Smatram da je neophodno istaći da dužina tretmana zavisi od npr. broja glasova koji se nepravilno artikulišu, ali i od uključenosti roditelja u rehabilitacioni postupak. Roditelji imaju veoma važnu ulogu u procesu rehabilitacije svoje dece, tako da oni sprovode verbalnu stimulaciju u porodičnoj sredini. Samo na ovakav način, udruženim snagama, detetu se, koje ima problem, može najbrže i najkvalitetnije pomoći da prevaziđe poteškoće sa kojima je suočeno. Takođe, roditelji budu u nedoumici kada je pravi momenat da se jave stručnjaku. Svakako preporučujem da to bude što pre, znači čim primete da se dete ne oglašava, da se nije javila prva reč ili da se govor usporeno razvija, da ne reaguje na zvuk, na poziv majke ili nekog iz bliže okoline, da je nezainteresovano za govor, ne postavlja pitanja, da šuška dok govori, ne izgovara pravilno sve glasove. Da ne bismo uplašili roditelje, reći ću da se često susrećemo sa prolaznim smetnjama u razvoju govora, koje ne zahtevaju poseban ili intenzivan tretman. Na uzrastu od punih pet godina života očekuje se da dete pravilno artikuliše sve glasove srpskog jezika, da upotrebljava složene rečenice sa svim gramatičkim kategorijama, odnosno njegov govor bi trebao da liči na govor odraslih. Svako odstupanje od navedenog, kao i potpuni ili delimični gubitak govora, izvesne nepravilnosti i nedostaci u govoru, smatraju se govornim poremećajem, a za roditelja alarm da se obrate stručnjaku i potraže pomoć”, kaže Msc Nensi Mitrović -Stevanović dipl.defektolog-surdolog koja se govorno-jezičkim poremećajima kod dece bavi već dve decenije.
Objavljeni medijski sadržaj je nastao u okviru projekta “Ram za sliku Negotina” koji je sufinansiran iz budžeta opštine Negotin. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
