Nekoliko je ključnih elemenata na kojima vlaška nacionalna manjina temelji očuvanje svog kulturnog nasleđa.
Uz ostvarivanje prava na informisanje na maternjem jeziku, na službenu upotrebu jezika, jedno od bitnijih za ovu nacionalnu manjinu je i pravo na bogosluženje na maternjem jeziku.
Pripadnici vlaške nacionalne manjine u Srbiji izjašnjavaju se kao pravoslavci. Posvećeni su tradiciji, slave slavu, mnogi i brojne zavetine, odlaze u crkvu, poste redovno, pridržavaju se svih kanonskih načela, ali smatraju da bi služba u crkvama, ili bar delovi nje, trebalo da se vrši i na njihovom maternjem jeziku.
Vlasi smatraju da bi Srpska pravoslavna crkva morala da izađe u susret brojnim molbama i zahtevima vernika da se uvede služba u pravoslavnim crkvama na manjinskim jezicima, gde god da za to postoje mogućnosti i interes vernika. Tim više jer su, vele, godinama suočeni sa nekanonskim delovanjem Rumunske pravoslavne crkve, koja deluje i na prostorima istočne Srbije, a u čijim se hramovima služba odvija na rumunskom jeziku.
Ohrabrila je 2017. godine Molitva Gospodnja “Oče naš” koja je prvi put izgovorena na vlaškom pred svečani ručak nakon sastanka direktora Uprave za verska pitanja Ministarstva pravde dr Milete Radojevića, Episkopa timočkog Ilariona, Episkopa braničevskog Ignjatija i predstavnika Nacionalnog saveta Vlaha, gde je, između ostalog, bilo reči o verskim pitanjima Vlaha.
Iako se tada vlaško versko pitanje praktično i pokrenulo sa mrtve tačke u srpskim pravoslavnim hramovima, međutim, i dalje se nije čuo vlaški jezik.
Ovog leta, došlo je i do konkretnih zaključaka između predstavnika Konsultivnog radnog tela za saradnju sa Srpskom pravoslavnom crkvom pri Nacionalnom Savetu Vlaha, dr Siniše Čelojevića, predsednika Udruženja za očuvanje kulture i tradicije Vlaha „Gergina“ i Janka Nikolića, predsednika Vlaške stranke sa Preosveštenim Episkopom timočkim gospodinom Ilarionom.
“Tema sastanka je postepeno uvođenje vlaškog jezika u pojedinim delovima bogosluženja u mestima sa pretežno vlaškim življem, a gde za to postoji realna potreba i interesovanje. Njegovo Preosveštenstvo gospodin Ilarion, preneo nam je da je imao više konsultacija sa Svetim Arhijerejskim Sinodom Srpske Pravoslavne Crkve, te da je o ovome bilo razgovora i na ovogodišnjem redovnom zasedanju Sabora SPC. Takođe, razgovori na istu temu su vođeni i sa Svatjejšim Patrijarhom g. Porfirijem prilikom posete Timočkoj eparhiji u mestima Kladovu i Donjem Milanovcu. Konstatovano je da postoji dobra volja i opravdanost za korišćenje vlaškog jezika u pojedinim ključnim delovima bogosluženja, naročito zbog nekanonskog delovanja sestrinske Rumunske pravoslavne Crkve, a koju sprovode pojedinci u eparhijama sa pretežno vlaškim življem, ponajviše u Timočkom i Braničevskom regionu”, ističe dr Siniša Čelojević, predsednik Udruženja “Gergina” i član Nacionalnog saveta Vlaha.
Zaključak ovog sastanka bio je da se uvođenje delova tekstova i bogosluženje na ovom manjinskom jeziku uvede tamo gde se sveštenici Srpska pravoslavne crkve smatraju Vlasima ili poznaju vlaški jezik, te znaju da određene delove bogosluženja odsluže na vlaškom.
“O ovoj temi bilo je reči i ranije, ali sada se polako stiču uslovi za sprovođenje u delo. Takođe, važno je pomenuti i činjenicu da postoji sasvim normalna komunikacija sveštenstva sa meštanima na vlaškom jeziku i mimo bogosluženja. Preneto nam je, takođe, da postoji namera da SPC uputi još jedno bratsko, ali protesno pismo poglavaru Rumunske pravoslavne crkve, sa apelom da obustavi njihovo nekanonsko delovanje na teritoriji Srpske pravoslavne crkve, a koje je mimo dogovora dveju crkava i država, te da pastirsko delovanje mogu sprovoditi na teritoriji Vojvodine odnosno Banata, gde postoje parohije sa rumunskim stanovništvom”, dodaje Čelojević.
Predstavnici Vlaha ističu da su i sami deo Srpske pravoslavne crkve koju priznaju kao svoju, a mnogi i smatraju da bi trebalo razmotriti i promenu zakonodavnog okvira za delovanja crkava i verskih zajednica u Srbiji kako bi se u punoj meri omogućila sloboda veroispovesti.
“Možda je to za nekog iznenađenje ili im deluje pomalo čudno, ali Srpska pravoslavna crkva svakako pronalazi način da u okviru svog kanonskog delovanja prihvati i mogućnost služenja i na vlaškom jeziku i to je ono što je sjajno i što nas Vlahe raduje. Moram da naglasim i još jednu činjenicu. Vlasi su većinom vernici SPC i tu činjenicu mislim da niko ne može da promeni zato što je to ono što se kroz vekove praktikuje, od prihvatanja hrišćanstva na Balkanu od svih naroda pa i kod Vlaha. Sa druge strane od trenutka kada je SPC stekla autokefalnost od tada i Vlasi pripadaju SPC i nešto što traje vekovima, to treba i zadržati, a ne menjati na neki veštački, neprirodan način”, kaže Novica Janošević, predsednik Nacionalnog saveta Vlaha.
