Na današnji dan pre 134 godine u Jasenici kod Negotina rođen je Dragiša M. Stojadinović (1886 – 1968), pionir srpske kinematografije.
Kratko pamćenje, taj usud srpskog naroda, gurnulo je nezasluženo mnoge ljude i događaje u ćošak, pa i zaborav. Među njima je i Dragiša M. Stojadinović, srpski komita, Vitez Karađorđeve zvezde, narodni poslanik, antifašista, fotograf, snimatelj i šef Kinematografske sekcije srpske vojske na Solunskom frontu.
Rođen je 12. maja 1886. godine u Jasenici u kojoj je pohađao osnovnu školu, dok je gimnaziju završio u Zaječaru, studije tehnike započeo je u Beogradu a završio Pravni fakultet. Aktivno se od 1907. godine bavio novinarstvom i publicistikom, a kao rezervni oficir 13. Pešadijskog puka “Hajduk Veljko” nalazio se u prvim borbenim redovima.
Fotografijom i filmskim snimanjem zadužio je srpsku kinematografiju, ali je njegova celokupna delatnost zbog političkih i ideoloških razloga dugo bila nepoznata i nedovoljno proučena.
Snimio je sve važnije događaje na Solunskom frontu, a nastavio je da snima i posle rata 16mm kamerom stvarajući izuzetno vrednu dokumentaciju. Kamerom je u boji snimio i demonstracije u Beogradu 27. marta 1941. godine.
Zahvaljujući saradnji koju je sa Jugoslovenskom kinotekom uspostavila tadašnja Ustanova “Mokranjčevi dani” u okviru koje je, jedno vreme, radio i bioskop “Krajina”, 1999. godine svetlost dana ugledala je knjiga “S kamerom i puškom” Stevana Jovičića, istoričara filma i višedecenijskog rukovodioca kinotekinog Filmskog arhiva.
Jovičić je tako, najpre široj negotinskoj javnosti pokušao da približi jednog od njenih zaboravljenih a znamenitih ljudi.
Kako je govorio, a i napisao u uvodu ove knjige, Stevan Jovičić je istražujući arhivsku građu o životu i radu Dragiše M. Stojadinovića, nailazio na suprotna mišljenja savremenika, koji su ga ili izuzetno cenili ili su sasvim minimizirali njegovu ličnost i delatnost.
Ta je ocena uglavnom zavisila od političkih uverenja i moralnih odnosa prema njegovoj posvećenosti borbi za bolji život srpskog naroda.
Te 1999. godine na ulazu u bioskop “Krajina” postavljen je reljef sa likom Dragiše M. Stojadinovića, rad znamenitog vajara Milovana Krstića, inače i autora spomen biste Stevana Mokranjca u centralnom gradskom parku.
Iako je u narednim godinama bilo pokrenuto više inicijativa vezanih za čuvanje od zaborava Stojadinovićevog lika i dela, nažalost ni do danas nije zaživeo filmski festival na kojem bi se vrednovao i nagrađivao rad snimatelja i direktora fotografije.
Vraćanjem “Mokranjčevih dana” i bioskopa “Krajina” pod krov Doma kulture “Stevan Mokranjac”, obeležavanje dana rođenja Dragiše Stojadinovića postalo je tradicionalno i priređivano je u Negotinu i Jasenici. Pa ipak, iz nepoznatih razloga poslednji put ovaj datum obeležen je 2010. godine.
Reljef Dragiše M. Stojadinovića na koji danas nove generacije gotovo i da ne obraćaju pažnju još uvek se može videti na zgradi sada već bivšeg bioskopa “Krajina”.
A Stojadinovića smo nekako opet počeli da gubimo iz vida, često zaboravljajući da pored muzičkog genija Stevana Mokranjca, naučnika Đorđa Stanojevića, pionira elektrifikacije u Srbiji, na ponos iz Krajine imamo i Dragišu M. Stojadinovića, pionira srpske kinematografije.
NG Portal i autor ovaj tekst posvećuju i sećanju na istoričara filma Stevana Jovičića (1936 – 2018), dragog i dragocenog saradnika, rođenog takođe na današnji dan, 12. maja 1936.
